Dialect: 'Butnkraker'

In de uitgave HAVEZATE KRONIEK nummer 2-2024 stond het volgende artikel:

Een vraag in de 'dialect rubriek' was de betekenis van het woord “Butnkraker” met reacties van lezers en een antwoord van Evert Vermeer 6Chiropractor Evert Vermeer in 2005. Foto: Jan Joost

Butnkraker

Bertus Veneman zegt: “Butnkraker is een chiropractor, masseur.” In één keer goed. Ernst Zwijnenberg antwoordt: “Nen butnkraker lik miej nen fysiotherapeut. Den kraakt oe de butte.” Gertjan Meulen- kolk: “Butnkraker? Dan deank ik da’j biej ‘n chiropractor munn wean den ‘t oe de butte of de rugge oetbalan- ceert.” Dat “uitbalanceren” vind ik wel een mooie. Willy Gerritsen schrijft: “Butnkraker is een man of vrouw die een fysio-opleiding heeft gehad en je botjes weer op de juiste plaats zet. Dat gebeurt niet altijd zonder pijn.” Jan Troost schrijft: “Nen butnkraker is volgens miej nen masseur. Vroger zea’w striekebaas.”

Het woord bottenkraker staat niet in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Wél in de Woordenlijst van de Nederlandse taal, het bekende Groene Boekje. Maar dat zo’n woord snel in het dialect is terechtgeko- men is natuurlijk geen wonder. Mooi is dat Jan Troost ook het woord “striekebaas” noemt. De beroepsgroep zal het wat oneerbiedig vinden, denk ik, maar een mas- seur die masseert is in de ogen van vele Rijssenaren “an ’t striekn” en dan zonder strijkijzer. Overigens moeten we er wel bij zeggen dat “nen strieker” meer te maken heeft met een “magnetiseur”. De bezwerende bewe- gingen van zo’n alternatieve genezer doen méér den- ken aan strijken dan de knedende handelingen van een masseur.

Nu wil het geval dat we in Rijssen al jarenlang een “butn-kraker” hebben in de persoon van de sympathieke chiropractor Evert Vermeer. Hij huist met zijn praktijk in het gebouw van de voormalige Rabobank aan de Huttenwal, waar Eelco Struik zo’n mooi appartementen- complex van maakte. De reactie van Evert is leerzaam, daarom plaatsen we hem volledig

De butnkraker

Als chiropractor kan ik het natuurlijk niet laten hierop te reageren. In ’t Riessens heb je de zogenaamde skeeld- naam oftewel de bijnaam. Meestal wijst dat op een be- roep of op een bepaalde familie-eigenschap. Nu is de “butnkraker” de bijnaam (noem het maar erenaam) van de chiropractor. Waarschijnlijk vanuit het oude Duits- land afkomstig, waar de zogenaamde “Knochenset- zers” actief waren. Een ietwat heftige vorm van ruggen behandelen.

In het Nederlands is de bijnaam van de chiropractor (chiros = hand; pratein = uitoefenen) in de volksmond nogal eens: de bottenkraker. Vandaar in het Riessens: butnkraker.

Ter geruststelling: een chiropractor kraakt geen botten, maar corrigeert gewrichten, met name van de wervel- kolom door hier wat lichte druk op te geven. Als zo’n gewricht een correctie krijgt, dan vormt zich een va- cuüm luchtbelletje in de gewrichtsruimte en dat geeft vaak het geluid van een klikje of krakje. Net als de “plop” van het open maken van een champagnefles!!!

Gezondheid toegewenst!

Evert Vermeer D.C. (Doctor of Chiropractic), ‘n Butnkraker

6